Chiến Tranh Thuế Quan: Bắt Đầu Hay Sẵn Sàng?
Dù câu trả lời chưa rõ, thị trường thế giới đang “thắt dây an toàn” trước cuộc chiến thuế quan. Chưa đầy hai tuần sau khi tái nhậm chức, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã quay lại “thói quen” từ nhiệm kỳ trước: đe dọa và áp dụng thuế quan lên hàng loạt quốc gia và khu vực kinh tế lớn.
Tình Hình Hiện Tại
Mục tiêu đầu tiên của ông lần này là Canada, quốc gia láng giềng thân cận và cũng là đối tác tự do thương mại trong khối USMCA (Hoa Kỳ – Mexico – Canada). Chính quyền Washington cáo buộc Canada chưa kiểm soát chặt chẽ hoạt động buôn bán fentanyl (một loại chất gây nghiện mạnh) qua biên giới. Họ dùng lý do “bảo vệ an ninh quốc gia” để áp mức thuế mới lên hàng hóa nhập từ Canada.
Đồng thời, Tổng thống Trump không ngần ngại đề cập đến khả năng “sát nhập” Canada làm “tiểu bang thứ 51” của Hoa Kỳ. Điều này khiến người ta liên tưởng đến thời kỳ mà dự luật thuế Smoot-Hawley (thập niên 1930) từng khiến Canada phải trả đũa lập tức. Thái độ mạnh bạo của Nhà Trắng tiếp tục hướng đến Mexico, vốn bị ràng buộc trong cuộc đối đầu xung quanh vấn đề kiểm soát di cư và tội phạm ma túy.
Những Động Thái Của Các Quốc Gia
Canada và Mexico đã tham khảo nhau, cùng thương lượng để giành được một “khoảng dừng” tạm thời trong vòng một tháng. Mặc cho phía Trump tuyên bố rõ ràng rằng nếu có bất kỳ sự trả đũa nào, Mỹ sẽ nâng thuế quan lên mức cao hơn nữa. Tuy vậy, cả Ottawa và Mexico City dường như không nao núng trước lời đe dọa này.
- Canada: Nhượng bộ ít ỏi ở lĩnh vực an ninh biên giới nhưng không về kinh tế.
- Mexico: Cảnh báo về khả năng sẽ áp thuế trả đũa lên hàng Mỹ.
Tình hình này gợi nhớ đến những chuỗi ngày đen tối của lịch sử: luật thuế Smoot-Hawley năm 1930 đã châm ngòi “cuộc chiến thuế quan” rầm rộ, dẫn đến suy giảm thương mại toàn cầu và góp phần trầm trọng thêm cuộc Đại Khủng Hoảng. Liệu chúng ta có đang đi lại con đường ấy?
Các Chiến Lược Của Tổng Thống Trump
Tổng thống Trump liên tục thay đổi lý do đằng sau các biện pháp thuế quan của mình. Ngoài fentanyl, ông cũng đề cập đến việc Canada có thặng dư thương mại hàng hóa với Hoa Kỳ – tức là xuất nhiều sang Mỹ hơn là nhập khẩu. Ông gộp cả các mối đe dọa đối với NATO cùng những vấn đề đóng góp quốc phòng không công bằng vào bài toán thương mại với EU cũng như các nước BRICS như Ấn Độ, Brazil và Nga.
Mọi thứ tạo nên một bức tranh hỗn loạn, thiếu mạch lạc khiến người ta tự hỏi: Trump thực sự đang chơi ván cờ gì? Các quốc gia phải “giải mã” xem liệu ông dùng thuế quan như một công cụ đàm phán hay cố gắng “viết lại” trật tự thương mại – tiền tệ toàn cầu theo cách riêng mình.
Bối Cảnh Địa Chính Trị
Nếu xét trường hợp cụ thể của Canada, ông viện dẫn khủng hoảng fentanyl là “căn cứ pháp lý” kích hoạt quyền lực khẩn cấp của tổng thống mà bỏ qua Quốc hội. Nhưng bên cạnh đó, ông còn nói về việc mong muốn Canada trở thành “tiểu bang 51”. Đây là điều đáng chú ý vì Canada là thành viên NATO và G7 nhưng nay đứng trước viễn cảnh vừa nực cười vừa nguy hiểm.
Các Mâu Thuẫn Trong Chính Sách
Nhiều người chỉ ra mâu thuẫn trong chính sách: mục tiêu chính của Nhà Trắng là giảm thâm hụt thương mại với Canada hay ngăn chặn fentanyl? Làm sao có thể đàm phán về vấn đề tội phạm xuyên biên giới nếu đồng thời đang dọa sáp nhập lãnh thổ đối tác?
Bức tranh thương mại Hoa Kỳ – châu Âu cũng tương tự. Trump bất mãn với EU vì khối này có thặng dư hàng hóa với Mỹ (đặc biệt là ô tô hạng sang của Đức). Ông cảm thấy các đối tác châu Âu áp dụng nhiều quy định bất công với doanh nghiệp công nghệ Mỹ. Tuy nhiên, EU lại khẳng định rằng nếu tính cả lĩnh vực dịch vụ thì Mỹ vẫn có thặng dư với châu Âu.
Maros Sefcovic, Ủy viên Thương mại của EU đã nhấn mạnh rằng: “Vâng, châu Âu xuất siêu hàng hóa nhưng Hoa Kỳ xuất siêu dịch vụ.”
Ngoài ra còn có dòng tiền khoảng 300 tỷ euro mỗi năm chảy từ châu Âu sang đầu tư vào công ty Mỹ. Nếu nhìn tổng thể thì mối quan hệ giữa hai bên khá cân bằng nhưng Tổng thống Trump chỉ tập trung vào thặng dư hàng hóa mà bỏ qua thế mạnh lĩnh vực dịch vụ của nước mình.
Sự Chọn Lọc Trong Các Mục Tiêu
Sự lựa chọn mục tiêu của Trump dường như tùy tiện và mang màu sắc chính trị hơn là dựa trên căn cứ kinh tế vững chắc. Nhiều quốc gia khác như Việt Nam, Nhật Bản hay Hàn Quốc đều có thặng dư hàng hóa lớn với Mỹ nhưng lại chưa bị nhắm tới giống như cách ông xử lý với Canada hoặc Mexico.
Bất kể lý do sâu xa nào đứng sau những quyết định này thì rõ ràng Nhà Trắng đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ rằng họ sẵn sàng sử dụng thuế quan như vũ khí trong các cuộc chiến kinh tế toàn cầu.