Cuộc Rút Lui Của Hai Vua Trần Năm 1285

Chính nhờ sự sáng suốt của hai vua Trần và các tướng lĩnh, đặc biệt là tài năng cầm quân của Hưng Đạo Vương, Đại Việt đã lật ngược thế cờ trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông. Giai đoạn rút lui chiến lược của hai vua Trần (Thượng hoàng Thánh Tông và Hoàng đế Nhân Tông) vào năm 1285 thường được nhắc đến như một bước ngoặt đầy kịch tính.

Tổng Quan Về Cuộc Chiến

Thời gian: Tháng 3 năm 1285
Địa điểm: Đại Việt, Thanh Hóa
Đối thủ: Quân Nguyên dưới sự chỉ huy của Thoát Hoan
Kết quả: Hai vua Trần thành công trong việc rút lui và tổ chức lại lực lượng.

Các diễn biến dồn dập và những chiến lược “nhử địch” rồi bất ngờ phản công đã tạo nên nhiều cách hiểu trái chiều trong giới nghiên cứu. Qua bài viết này, chúng ta sẽ phân tích bối cảnh, sự kiện, cũng như tranh luận xung quanh việc “liệu Đức Hoàng đế Trần Nhân Tông có từng muốn đầu hàng” hay không. Điều này cho thấy bức tranh phức tạp về cuộc rút lui này cùng khả năng thao lược xuất sắc của triều Trần trước sức ép mãnh liệt từ quân Nguyên.

Bối Cảnh Chiến Sự

Vào tháng 3 năm Ất Dậu (1285), quân Nguyên dưới sự chỉ huy của Thoát Hoan tỏa ra nhiều hướng, hợp vây quân đội Đại Việt. Kế hoạch của địch là “kẹp gọng kìm” quân Đại Việt, dồn hai vua Trần vào thế bị động. Sau khi rút khỏi kinh thành Thăng Long, quân ta liên tục bị quân Nguyên truy kích ráo riết.

Các địa danh như Tha Mạc, Bình Than, A Lỗ và Đại Hoàng trở thành những nơi mà quân đội ta phải di chuyển để tránh né sức ép từ đối phương. Theo ghi chép của Cương Mục, vua Trần phải “chạy loạn long đong”, còn Việt Nam Sử Lược viết: “Nhân Tông kinh hãi, Thượng hoàng đêm ngày lo sợ.” Điều đó thể hiện rõ áp lực mà hai vị vua đang phải chịu đựng.

Sự Phản Kháng Của Quân Đội Đại Việt

Mặc dù tình hình có vẻ nghiêng về phía quân Nguyên nhưng thực tế họ cũng gặp khó khăn không nhỏ. Quân Nguyên bị tiêu hao lực lượng bởi những cuộc kháng cự mạnh mẽ từ phía dân chúng và binh lính nhà Trần. Chẳng hạn như phản thần Trần Kiện trên đường đến chầu Hốt Tất Liệt đã bị tiêu diệt bởi lực lượng yêu nước.

Bằng chứng cho thấy rằng nếu quân Nguyên thật sự mạnh mẽ như họ tưởng tượng thì họ đã không cần phải xin thêm viện binh hay đóng đồn khắp nơi để kiểm soát tình hình.

Các Diễn Biến Chính Trong Cuộc Rút Lui

Ngày 1 tháng 3 năm Ất Dậu (1285), hai vua buộc phải bỏ thuyền vì bị truy đuổi gắt gao và dùng đường bộ để đến một địa danh tên Thủy-Chú (hiện chưa xác định). Sau đó họ lại dùng thuyền ra cửa Nam Triệu để vượt qua biển Đại Bàng tiến vào Thanh Hóa.

Theo Cương Mục Chính Biên quyển VII, việc bỏ thuyền di chuyển bằng đường bộ nhằm đánh lừa quân Nguyên khiến chúng không kịp trở tay. Quân đội Đại Việt ban đầu cố tình tạo ra thế tam đầu thọ với mục tiêu tái chiếm Thanh Hóa làm căn cứ lâu dài.

Các Cuộc Gặp Gỡ Quyết Định

Khi các cánh quân của Thoát Hoan và Ô Mã Nhi dồn xuống phía Nam thì bất ngờ hai vua cùng chủ lực đã chiếm lại Thanh Hóa. Việc này buộc Toa Đô phải quay ngược ra Bắc nhưng không đạt được kết quả gì đáng kể.

Sự thất bại trong kế hoạch bắt sống hai vua là minh chứng cho khả năng ứng biến linh hoạt của triều đình nhà Trần.

Các Cuộc Chiến Khốc Liệt Với Quân Nguyên

Ngày 9 tháng 3 năm Ất Dậu (1285), tướng Giảo Kỳ dẫn hải quân vây bắt hai vua Trần nhưng may thay nhờ tướng Nguyễn Cường tận lực bảo vệ mà hai vị lãnh đạo thoát được về Tam Trĩ. Trong khi đó, tại Thanh Hóa cũng diễn ra các trận đánh ác liệt giữa dân chúng địa phương và quân Nguyên.

Tướng Giảo Kỳ tiến quân đến Bố Vệ nhưng lập tức bị người dân tại đây chặn đánh quyết liệt. Theo bia chùa Hưng Phúc ghi lại câu chuyện về ông Lê Mạnh đã đứng lên cầm quân địa phương chống lại địch ở bến Cổ Bút khiến cho quận Nguyên không thể thoát khỏi tình hình khó khăn này.

Kết Luận Về Cuộc Rút Lui Năm 1285

Sự kiện rút lui lịch sử này không chỉ thể hiện tinh thần đoàn kết mà còn là khả năng lãnh đạo tài ba của triều đình nhà Trần trong hoàn cảnh khó khăn nhất. Những bài học quý giá từ trận chiến này vẫn còn vang vọng đến ngày nay về sức mạnh ý chí tự do và lòng yêu nước mãnh liệt của nhân dân ta trước mọi thử thách từ bên ngoài.