Cuộc Khủng Hoảng Tồi Tệ Nhất Của Phương Tây Từ Sau Thế Chiến II

Khi sự tin cậy vào cam kết an ninh của Mỹ lung lay, châu Âu cần khẩn trương tìm kiếm giải pháp dài hơi để tự vệ. Trong lịch sử cận đại, đã có những giai đoạn mà trật tự quốc tế tưởng chừng bền vững lại bỗng nhiên chao đảo. Tình hình hiện nay ở châu Âu và quan hệ xuyên Đại Tây Dương cho thấy chúng ta đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng an ninh được đánh giá là nghiêm trọng nhất kể từ sau Chiến tranh Thế giới thứ hai.

• Vai trò của Mỹ trong an ninh châu Âu đang bị thách thức.
• Châu Âu phải tìm cách tự bảo vệ khi cam kết của Mỹ suy yếu.
• Những nguyên tắc địa chính trị truyền thống đang bị đặt dấu hỏi.

Lịch Sử An Ninh Châu Âu Sau Chiến Tranh Thế Giới II

Sau Chiến tranh Thế giới thứ hai, Hoa Kỳ đã bước lên vị thế lãnh đạo khối các quốc gia dân chủ, chính thức thay thế Anh trong vai trò “trụ cột” an ninh ở nhiều khu vực. Dấu mốc lịch sử này bắt đầu khi Anh không còn đủ nguồn lực duy trì trợ giúp quân sự cho chính phủ Hy Lạp chống lại lực lượng Cộng sản vào năm 1947. Trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ nhanh chóng lấp vào “khoảng trống quyền lực” mà Anh để lại, đặc biệt ở Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm ngăn chặn sự bành trướng của Liên Xô thời bấy giờ.

Chính sách “Ngăn chặn” (Containment) được Tổng thống Harry S. Truman định hình qua Học thuyết Truman (Truman Doctrine). Học thuyết này nhấn mạnh: “Hoa Kỳ phải hỗ trợ các dân tộc tự do đang nỗ lực chống lại sự khuất phục bởi vũ lực hoặc sức ép bên ngoài.” Theo đó, Kế hoạch Marshall (Marshall Plan) ra đời để hỗ trợ khôi phục kinh tế châu Âu, và NATO chính thức được thành lập năm 1949 như tấm khiên bảo vệ các quốc gia Tây Âu trước mối đe dọa từ Liên Xô.

Mỹ Hóa Phương Tây Và Những Giá Trị Được Thiết Lập

Từ thời điểm này, nước Mỹ – vốn theo đuổi chủ nghĩa biệt lập – đã dần trở thành “lãnh đạo thế giới tự do.” Giới nghiên cứu nhìn nhận đây là sự “Mỹ hóa” phương Tây: văn hóa, kinh tế và sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ lan rộng khắp các nước đồng minh. Những giá trị phương Tây với tiêu chuẩn phổ biến là giá trị Mỹ đã góp phần củng cố trật tự thế giới được thiết kế theo mô hình dân chủ tự do.

Thách Thức Đặt Ra Cho Chính Sách Đối Ngoại Của Mỹ

Tuy nhiên, những nguyên tắc địa chính trị mà Mỹ duy trì suốt hàng thập kỷ giờ đây đang bị thách thức. Tổng thống Donald Trump là người đầu tiên sau Thế chiến II công khai đặt câu hỏi về vai trò “cảnh sát toàn cầu” của Hoa Kỳ. Tư tưởng “Nước Mỹ trên hết” (America First) làm dấy lên lo ngại rằng Washington có thể thoái lui khỏi những liên minh và cam kết quân sự lâu dài mà nhiều đời tổng thống trước đây đều kiên trì theo đuổi.

Dấu hiệu cho thấy Mỹ muốn “rút bớt” trách nhiệm bảo vệ đồng minh không phải lần đầu ông Trump đề cập. Gần 40 năm trước đó, Donald Trump từng chỉ trích việc Mỹ tốn quá nhiều nguồn lực “bảo kê” cho đồng minh như Nhật Bản. Ông cho rằng Mỹ chịu thiệt hại cả về người lẫn của vì phải bảo vệ lợi ích thương mại và chính trị cho những nước không đóng đủ “phí phòng vệ”.

Các Quan Ngại Về Vai Trò Của Đồng Minh Châu Âu

Khi Trump lên nắm quyền, thông điệp về việc “các đồng minh phải trả tiền” hay “không tăng chi tiêu quốc phòng thì sẽ không được bảo vệ” càng thể hiện rõ nét hơn. Điều này gây sốc tại châu Âu; một số quan chức trong chính quyền Trump công khai bày tỏ phẫn nộ với điều họ gọi là “châu Âu ỷ lại.” Các cuộc trao đổi rò rỉ giữa các quan chức cấp cao cũng cho thấy tâm lý “ghét phải tiếp tục giải cứu châu Âu” không còn chỉ là tuyên bố nhất thời nữa.