Triệu Đà: Khởi đầu Bắc Thuộc lần I

Triệu Đà và Khởi Đầu Thời Kỳ Bắc Thuộc Lần 1

Nam Việt và nhà Triệu do Triệu Đà gầy dựng vẫn đang là đề tài tranh cãi về việc có phải triều đại này là chính thức của Việt Nam hay không. Các sách sử Việt Nam đã chỉ ra rằng Bắc thuộc được chia thành năm thời kỳ, bắt đầu từ khi nhà Hán chiếm Nam Việt vào năm 111 TCN cho đến khi Khúc Hạo lên ngôi tự chủ vào năm 906 SCN.

Mốc Thời Gian Bắt Đầu Bắc Thuộc

Nhiều học giả hiện nay cho rằng Bắc thuộc lần thứ nhất nên được tính từ khi Triệu Đà chiếm nước Âu Lạc vào năm 207 TCN. Quan điểm này được đồng tình bởi Triệu Đà là tướng nhà Tần, xâm lược và biến nước ta thành thuộc địa, vì vậy việc ngoại thuộc bắt đầu từ lúc ông đặt chân đến đất Việt.

Phân Chia Năm Thời Kỳ Bắc Thuộc

  • Thời kỳ thứ nhất: (207 TCN – khoảng 111 TCN) – Sự hình thành và phát triển của Nam Việt dưới sự lãnh đạo của Triệu Đà.
  • Thời kỳ thứ hai: (111 TCN – khoảng 39 SCN) – Nhà Hán thiết lập quyền kiểm soát trực tiếp.
  • Thời kỳ thứ ba: (39 SCN – khoảng 42 SCN) – Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng chống lại ách đô hộ.
  • Thời kỳ thứ tư: (43 SCN – khoảng 248 SCN) – Nhà Đông Hán tái lập quyền lực sau cuộc chiến tranh với nhà Ngô.
  • Thời kỳ thứ năm: (248 SCN – khoảng 906 SCN) – Các phong trào khởi nghĩa diễn ra liên tục cho đến sự tự chủ của Khúc Hạo.

Bắc thuộc là một giai đoạn dài và phức tạp trong lịch sử Việt Nam. Việc phân chia thành năm thời kỳ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình đấu tranh giành độc lập của dân tộc.

Lịch Sử Của Âu Lạc Dưới Thời An Dương Vương

Khi Âu Lạc chuyển mình dưới thời An Dương Vương, xã hội Trung Quốc đã trải qua hơn sáu thế kỷ biến động dưới triều đại nhà Chu. Nhà Tần thống nhất đất nước, mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Hán. Tuy nhiên, triều đại này cũng nổi bật với những chế độ hà khắc: chôn sống Nho sĩ, đốt sách và xây dựng Vạn Lý Trường Thành. Những điều này trái ngược với lợi ích chung của người dân, dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của nhà Tần và khiến Trung Hoa rơi vào hỗn loạn.

Các Quan Liêu Biên Cương Và Mưu Đồ Của Triệu Đà

Tình hình bất ổn ở Trung Hoa tạo cơ hội cho các quan lại biên cương như Nhâm Ngao và Triệu Đà nảy sinh ý tưởng lập triều đình riêng tại miền Nam để thôn tính Âu Lạc. Nhâm Ngao trước khi chết đã khuyên nhủ Triệu Đà tận dụng thời cơ này. Với vị trí huyện lệnh Long Xuyên, Triệu Đà đã tự xưng vương và đổi hai quận Quế Lâm cùng Nam Hải thành nước Nam Việt, đồng thời dòm ngó sang Âu Lạc.

Theo ghi chép trong Việt Nam Sử Lược, An Dương Vương từng xin quy phục nhà Tần, khiến Âu Lạc trở thành một phần trong hệ thống hành chính gọi là Tượng Quận. Điều thú vị là sau đó Triệu Đà đã phải đem quân đánh chiếm Âu Lạc; điều này tạo ra mâu thuẫn trong ghi chép lịch sử mà hiện nay vẫn còn gây tranh cãi.

Sự Xâm Chiếm Và Chiến Tranh Giữa Hai Nước

Sự mâu thuẫn trong ghi chép lịch sử có thể giải thích bằng hai cách khác nhau: Một mặt, sự sụp đổ của nhà Tần đã tạo cơ hội cho Triệu Đà cát cứ đất miền nam; mặt khác, mưu đồ thôn tính Âu Lạc chính là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

Tuy nhiên hiện tại không có nguồn tư liệu nào mô tả cụ thể cách mà Triệu Đà xâm lược Âu Lạc diễn ra như thế nào. Sau khi nhà Tần chinh phục các vùng đất phía bắc như Quế Lâm và Nam Hải thì ảnh hưởng văn hóa chỉ giới hạn ở đây. Do đó sau khi lập quốc gia Nam Việt thì ông mới bắt đầu nghĩ tới việc thôn tính Âu Lạc.

Kế Hoạch Xâm Chiếm Và Cuộc Chiến Quyết Liệt

Trước khi xưng vương, Triệu Đà đã gửi hịch tới các cửa ải Hoàng Phố, Dương Sơn, Hoàng Hác tuyên bố rằng triều đình xa xôi đang rối ren nên cần phải tự chủ để đối phó với tình hình khó khăn hiện tại. Các quận huyện đều hưởng ứng lời kêu gọi này. Sau đó ông đã tiêu diệt hết quan lại nhà Tần và thay thế bằng những người thân tín rồi dẫn quân đánh chiếm Âu Lạc.

Sử sách không cung cấp nhiều thông tin về cuộc chiến này nhưng có thuyết cho rằng ban đầu Triệu Đà thất bại nên xin kết thân với An Dương Vương; tuy nhiên nhân lúc An Dương Vương lơ là công việc quản lý đất nước thì ông đã bất ngờ đem quân tiến công làm cho Âu Lạc thất bại hoàn toàn. Đây cũng là điểm xuất phát cho câu chuyện tình bi thảm giữa Trọng Thủy – con trai của Triệu Đà – và Mỵ Châu – con gái An Dương Vương.

Sự Thiết Lập Chế độ Cai Trị Của Triệu Đà

Dù thiếu thông tin chi tiết về cuộc chiến nhưng theo Tư Mã Thiên, sau khi chinh phục Âu Lạc thì Triệu Đà không áp dụng chế độ cai trị hà khắc giống như nhiều người nghĩ mà thay vào đó ông nhận thức được sự khác biệt văn hóa cùng tinh thần kiên cường của người dân nơi đây so với người bản địa khác ở phương Bắc.
Triệu Đà chia Âu Lạc thành hai quận Giao Chỉ và Cửu Chân; đặt quan Điển Sứ phụ trách hành chính cùng với quan Tả Tướng đảm nhiệm quân sự. Điều đặc biệt là các quý tộc địa phương vẫn giữ nguyên thái ấp cùng quyền cai trị như trước kia.