Via Appia: Tuyến Đường Huyền Thoại Của La Mã

Via Appia là biểu tượng của sự kết nối xuyên thời gian, nơi lưu giữ và tái hiện biết bao sự kiện và con người từ cổ chí kim. Trong danh sách tất cả những gì người La Mã để lại cho hậu thế, Via Appia được xem là một trong những công trình giao thông ấn tượng nhất. Nó không chỉ đại diện cho sức mạnh kỹ thuật, tầm nhìn chiến lược của Đế chế La Mã cổ đại, mà còn thấm đẫm dấu ấn lịch sử – văn hóa qua hàng thế kỷ, từ thời Cộng hòa La Mã, Trung Cổ, đến thời Phục Hưng và cả trong Thế chiến II.

Tổng Quan Về Via Appia

Khởi công năm 312 TCN.
Kết nối Roma với Capua và mở rộng tới Brindisi.
Tổng chiều dài khoảng 569km.
Cấu trúc kỹ thuật độc đáo với nhiều đoạn đường thẳng tắp.

Lịch Sử Xây Dựng Và Phát Triển

Vào năm 312 TCN, Via Appia được khởi công với mục tiêu ban đầu là liên kết thành Roma với các vùng đồng minh ở phía nam. Con đường này ban đầu kéo dài 132 dặm La Mã (khoảng 196km) đến Capua, một khu định cư cổ xưa nằm sát vùng Napoli hiện nay. Theo thời gian, Via Appia mở rộng qua bán đảo Ý, từ Capua vượt sang bờ biển Adriatic ở Barletta, rồi chạy dọc bờ biển xuống Brindisi (vùng “gót giày” của nước Ý). Tổng chiều dài ước tính lên đến 385 dặm La Mã (khoảng 569km).

Dặm La Mã (Roman mile) ngắn hơn một chút so với dặm hiện đại: 1.478 mét so với 1.609 mét ngày nay. Điều đặc biệt nằm ở cấu trúc kỹ thuật: đoạn đầu tiên dài khoảng 90km (từ Roma đến Terracina) gần như thẳng tắp, băng qua cả đầm lầy Pontine lẫn dãy đồi Alban cheo leo. Đây là thành tựu đáng kinh ngạc khi không hề có máy móc hiện đại; mọi thứ đều dựa trên nhân lực và kỹ thuật xây dựng bậc cao của lính, thợ nề và người khảo sát.

Người xưa còn kể rằng Appius Claudius Caecus, vị quan censor chủ trì xây dựng, đã đích thân đi chân trần dọc các đoạn đường mới để kiểm tra chất lượng. Quân đội trong nhiều trường hợp cũng tham gia trực tiếp vào việc xây dựng hạ tầng đường sá. Về khối lượng nhân công, khoảng từ 25.000 đến 36.000 người được huy động để hoàn thành phần lớn Via Appia trong vòng năm năm đầu tiên.

Tuyến Đường Giao Thương Và Di Chuyển Quân Sự

Từ Brindisi, du khách thời La Mã có thể vượt biển Adriatic sang Dyrrhachium (Durrës ngày nay thuộc Albania), rồi tiếp tục men theo Via Egnatia hướng về Thessaloniki và cuối cùng đến Byzantium (Istanbul). Nhờ vậy, Via Appia trở thành “xương sống” kết nối phương Tây với phương Đông, mở ra các tuyến thương mại lớn và di chuyển quân sự rộng rãi.

Tác gia Horace (thế kỷ I TCN) miêu tả chuyến du hành trên Via Appia đầy tiếng cười nói sôi nổi.”

Cảnh Quan Trên Tuyến Đường

Theo Horace trong tập “Satires”, Forum Appii cách Roma khoảng 64km từng chật ních phu thuyền và những chủ quán hà tiện. Thời đó bên cạnh con đường còn có một con kênh chạy song song để người ta có thể đi thuyền dễ dàng hơn nữa.

Forum Appii cũng xuất hiện trong Kinh Thánh khi nhắc đến hành trình của Thánh Phaolô đến Roma vào khoảng năm 60 SCN; ông bị giam giữ nhưng được tín hữu chào đón nồng nhiệt tại đây. Điều này chứng tỏ rằng Via Appia sớm trở thành tuyến hành hương chính gắn liền với lịch sử Cơ Đốc giáo.

Sự Lan Tỏa Của Văn Hóa Và Kiến Trúc

Khi Cơ Đốc giáo lan rộng ra toàn châu Âu vào giữa thế kỷ IV SCN thì hàng loạt tu viện và nhà thờ bắt đầu mọc lên gần các tuyến đường La Mã cổ như Via Appia. Tu viện Montecassino là một ví dụ điển hình về việc này; nó được thành lập vào năm 530 trên đỉnh núi giữa hai con đường chính: Via Appia và Via Casilina.

Nhà sử học Procopius đã ca ngợi tính bền bỉ của lớp lát đá trên Via Appia.”

Sự Xuống Dốc Trong Qua Các Thời Kỳ

Dù vậy cũng có giai đoạn con đường bị bỏ bê; dưới triều vua Ostrogoth Theodoric vào cuối thế kỷ V – đầu VI thì đoạn gần Terracina gần như không thể đi lại vì kênh bị ngập nước liên tục khiến cho tình trạng xuống cấp nghiêm trọng diễn ra lâu dài.

Từ thời kỳ Trung Cổ kéo dài đến trước Phục Hưng thì các ghi chép liên quan đến Via Appia thường chỉ đơn thuần đề cập những điểm dừng chân hơn là mô tả chi tiết về điều kiện thực tế của đường xá lúc bấy giờ do phần lớn hoạt động hành hương hướng về mục tiêu cuối cùng thay vì trải nghiệm trên hành trình.
Tuy nhiên chính sự thiếu vắng tài liệu này lại làm nổi bật giai đoạn tiếp theo khi trí thức Phục Hưng quay lại khám phá giá trị di sản kiến trúc cổ đại mà họ đã từng bỏ quên.